| ماهنامه| ISC | فنی،مدیریتی،حقوقی| اعتبار،چابکی،پاسخگویی|

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، مهندسی عمران - مهندسی و مدیریت ساخت، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن، ایران

2 استاد یار گروه عمران دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن، ایران

چکیده

عملیــات ســاختمانی و عمرانــی بــا توجــه بــه گســتردگی آن، در بیشــتر کشورهای جهــان در صــدر فعالیت‌های حادثه‌آفرین قــرار دارد. وجــود خطــرات و عوامــل زیان‌آور گوناگــون در کارگاه‌های ســاختمانی، ایــن صنعــت را بــه یکــی از مخاطره‌آمیزترین صنایــع در دنیــا تبدیــل کــرده اســت مدت‌هاست در کشورهای توسعه‌یافته به مقوله مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط‌زیست (HSE) نگاه ویژه‌ای دارند. این مقوله در کشور ما نیز مانند سایر کشورهای درحال‌توسعه موردتوجه قرارگرفته است. حفظ جان انسان‌ها در وهله اول مهم‌ترین مسئله ضروری در هر محیط کاری می‌باشد. این موردنیاز مبرم به توجه زیاد و اجرای ملزومات لازم در جهت حفظ جان انسان‌ها دارد. نیروی انسانی سرمایه هر سازمان محسوب می‌شود که در صورت به خطر افتادن جان آن‌ها‍‍‍‍‍ عملکرد و درنهایت دستیابی به اهداف سازمان یا اجتماع موردنظر با چالش روبه‌رو می‌شود. باتوجه به اهمیت موضوع HSE در صنایع مختلف علی الخصوص صنعت ساخت این پژوهش در نظر داشت تا عوامل موثر بر ایمنی، سلامت و محیط زیست را بررسی کند. این مهم از رویکرد کیفی و کمی انجام شد. در رویکرد کیفی برای جمع آوری داده از مصاحبه های غیر ساختار یافته و در روش کمی از پرسشنامه استفاده شد. داده های دریافتی از پرسشنامه ها با نرم افزار اکسل و روش تاپسیس بررسی شد که مشخص شد عوامل شناسایی شده دارای چه وزن و اولویتی هستند. باتوجه به بررسی های  انجام شده به روش تاپسیس مشخص شد وضعیت تجهیزات ایمنی و آتش‌نشانی با وزن 0.095، چک‌لیست HSE با وزن 0.081، وضعیت نیروی انسانی با وزن 0.076، داشتن ارتباط مستقیم با کارکنان و گفتگو درباره مسایل HSE با وزن 0.073و  سوابق و شاخص‌های عملکردی HSE پیمانکار با وزن 0.065 پنج عامل مهم و تاثیرگذار در ایمنی، سلامت و محیط زیست به شمار میرود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Identifying and Prioritizing the Factors Affecting Safety, Health and Environment in Construction Projects using Multi-Criteria Decision-Making Technique

نویسندگان [English]

  • Reza Zandi doulabi 1
  • Aliasghar Amirkardoost 2

1 Ph. D Student, Construction Management, Islamic Azad University, Rudehen Branch, Iran

2 Assistant Professor, Construction Management, Islamic Azad University, Rudehen Branch, Iran

چکیده [English]

The construction and civil operations function is at the forefront of adventurous activities in most countries of the world due to its expansion. The existence of various hazards and harmful factors in construction workshops has made this industry one of the most risky industries in the world. This issue has been considered in our country as well as other developing countries. Protecting human lives is first and foremost the most important issue in any work environment. This is an urgent need for great attention and implementation of the necessary requirements in order to save human lives. Manpower is the capital of any organization that in case of endangering their lives, performance and ultimately achieving the goals of the organization or community is challenged. Due to the importance of HSE in various industries, especially the manufacturing industry, this study was intended to examine the factors affecting safety, health and the environment. This was done from a qualitative and quantitative approach. In the qualitative approach, unstructured interviews were used to collect data and in the quantitative method, a questionnaire was used. The data received from the questionnaires were analyzed with Excel software and TOPSIS method to determine the weight and priority of the identified factors. According to TOPSIS surveys, the status of safety and firefighting equipment weighing 0.095, HSE checklist weighing 0.081, manpower status weighing 0.076, having direct contact with staff and discussing HSE issues weighing 0.073 and records and indicators Contractor HSE performance with a weight of 0.065 are five important and influential factors in safety, health and environment.

کلیدواژه‌ها [English]

  • safety
  • health
  • environment
  • TOPSIS
آسایش, ح., و مشیری, ر. (۱۳۸۷). روش شناسی و تکنیک های تحقیق علمی در علوم انسانی با تاکید بر جغرافیا. انتشارات قومس.
اعضای کمیته علمی HSE. (1396). آیین نامه ایمنی در آزمایشگاه ها، کارگاه ها و گلخانه ها. دانشگاه محقق اردبیلی.
افشارزاده, ع. (۱۳۸۲). علل بروز حوادث. اداره کل امور رفاهی و خدمات گروه بهداشت و درمان.
امیری, م., و گلابچی, م. (1394). مدیریت ایمنی پروژه: با رویکرد پروژه‌های ساختمانی. تهران: دانشگاه معماری و هنر پارس.
امیریان فر, ا., و روانشادنیا, م. (۱۳۹۳). ارزیابی رسک های موجود در عملیات تخریب ساختمان ها با استفاده از روش تحلیل ایمنی شغلی(JSA) و ارائه راهکارهای کاهش اثرات آن. دومین کنگره بین المللی سازه، معماری و توسعه شهری.
اوستاخان, م. (۱۳۹۰). بررسی ارتباط جو ایمنی و رفتار ایمن دریک کارگاه ساختمانی انبوه سازی ۶۰۰ واحدی. پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت مدرس.
بازرگان, ع., سرمد, ز., و حجازی, ا. (۱۳۹۶). روش تحقیق در علوم رفتاری. تهران: آگاه.
بخشوند, ا., و مختاری آذر, ا. (۱۳۹۴). الزامات ایمنی، بهداشت و محیط زیست در ساخت و سازها و پروژه های عمرانی. ، سومین کنگره بین المللی عمران، معماری و توسعه شهری، تهران، دبیرخانه دائمی کنگره بین المللی عمران ، معماری و توسعه شهری، دانشگاه شهید بهشتی.
برزویی, ا. (۱۳۹۰). رزیابی ایمنی در پروژه های ساخت و تدوین شاخص های کلیدی عملکرد ایمنی به منظور ارتقا سطح ایمنی ساخت. پایان نامه کارشناسی ارشد،دانشگاه تربیت مدرس.
برنجیان, ج., لطفی, ا., و تقی نژاد, ا. (1396). ارزیابی تاثیر مدیریت ایمنی در بهبود عملکرد ایمنی کارگاه های ساختمانی و ارائه راه کارهای مناسب. چهرمین کنفرانس بین المللی برنامه ریزی و مدیریت محیط زیست.
بلیکی , ن. (۱۳۸۴). طراحی پژوهشهای اجتماعی. (ح. چاوشیان, مترجم) تهران: انتشارات نی.
بهزادی پور, ح., نادری, ن., و مدیر شانه چی, ف. (۱۳۹۳). نقش مهندسی مجدد در ایمنی کارگاه های ساختمانی. اولین کنگره ملی مهندسی ساخت و ارزیابی پروژه های عمرانی.
تقدیسی, م. (۱۳۸۵). مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط زیست؛ رویکردی خلاق در توسعه پایدار. فصلنامه سلامت کاربران, ۳(۳).
جعفر, ا. م. (۱۳۸۳). علل حیاتی موفقیت و شکست پروژه های فناوری اطلاعات در کشور. فصلنامه مطالعات مدیریت کسب و کار هوشمند.
حافظ نیا, م. (۱۳۹۵). مقدمه ای بر روش تحقیق در علوم انسانی. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت).
دلاور, ع. (۱۳۹۶). مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی. تهران: رشد.
رشیدی, ع., و جدیدی, ف. (۱۳۹۶). اولویت بندی شاخص های موثر در انتخاب کارگاه های پر خطر با روش تاپسیس. دومین کنفرانس بین المللی مدیریت صنعتی.
رمضانی, ح., جوزی, س., و غلام نیا, ر. (۱۳۹۶). ارزیابی اثربخشی آموزش HSE براساس مدل تعالی سازمانی EFQM(مطالعه موردی: مرکز تحقیقات و تعلیمات حفاظت فنی و بهداشت کار). مجله مهندسی بهداشت حرفه ای, ۱(۴).
روانشادنیا, م. (۱۳۹۳). مرجع مدیریت ایمنی در پروژه های عمرانی. تهران: انتشارات سیمای دانش.
زاهدی راد, ۱., اردشیر, ع., و کشاورز راد, ا. (۱۳۹۳). ارزیابــی ســطح ایمنــی بــه منظــور بهبــود مدیریــت ایمنــی در پــروژه هــای عمرانــی شــهر اصفهان. ،همایــش ملــی مهندســی عمران،شهرســازی و توســعه پایــدار.
زندیه, ک., طاهرخانی, ر., و ضیایی موید, ر. (۱۳۹۵). تاریخچه ایمنی در صنعت ساخت و ساز ایران. فصل نامه علمی تخصصی مهندسی و مدیریت ساخت, ۱(۱).
سهرابی, م., رضوان, ح., و فریدی زاد, ا. (1393). مدیریت ایمنی و بهداشت کارگاه ها و ازمایشگاه های دانشگاه هنر اصفهان. مدیریت بحران و HSE.
شاکری, ا., دارابی, م., و ترابی زیارتگاهی, م. (1390). ﺑﺮﺭﺳﻲ ﺭ ﻭ ﻳﺸﻪ ﻳﺎﺑﻲ ﻋﻮﺍﻣﻞﺧﻄﺮﺁﻓﺮﻳﻦ ﮐﺎﺭﮔﺎﻩ ﺩﺭ ﻫﺎﻱ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ. ماهنامه مهندسی عمران, 43(2).
فرشاد, ع., خسروی, ی., و علی زاده, س. (۱۳۸۵). نقش سیستم مدیریت HSE در بهبود عملکرد بهداشت، ایمنی و محیط زیست سازمانها و توسعه پایدار(مطالعه موردی). فصلنامه سلامت کار ایران, ۳(۳).
فیروزی, م. (۱۳۸۴). حق بر محیط زیست. سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی.
قدسی پور, س. (۱۳۸۳). مباحثی در تصمیم گیری چند معیاره. انتشارات دانشگاه امیر کبیر، چاپ سوم.
کرمی, م. (۱۳۸۹). راهنمای کاربردی استقرار، طرح ریزی، پیاده سازی و توسعه سیستم مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط زیست(HSE-MS) (نسخه چاپ اول). تهران: انتشارات امید مهر.
کیاکجوری, ع. (1389). بررسی عوامل مؤثر بر بروز سوانح و حوادث در کارگاه های. ماهنامه اجتماعی، اقتصادی، علمی کار و جامعه.
گرجی, ا., و برخورداری, س. (۱۳۸۸). مبانی روش تحقیق درعلوم اجتماعی. تهران: ثالث.
گیلانی نیا, ش. (۱۳۸۸). بهینه سازی فرایندهای ایمنی در صنعت ساخت و ساز کشور با کمک یک سامانه پشتیبانی از تصمیم. چشم انداز مدیریت, ۱۵۹-۱۷۸.
محمد فام, ا., و محمودی , ش. (۱۳۸۸). ارزیابی و مدیریت رفتارهای ناایمن در گروه مپنا. اولین کنفرانس صنعت نیروگاه های حرارتی، دانشکده های فنی دانشگاه تهران.
محمدی, م., هاشمی حبیب آبادی, ر., و مرادیان, ا. (۱۳۹۰). ۱شناسایی خطرات یک آموزشگاه فنی حرفه ای به روش آنالیز ایمنی شغلی. هفتمین همایش سراسری بهداشت حرفه ای، قزوین، دانشگاه علوم پزشکی قزوین.
مرادی, ح. (۱۳۹۳). ابعــاد محیــط ایمنــی بــه عنــوان معیــار هــای پیــش بینــی کننــده رفتارهــای پرخطــر در پــروژه هــای عمرانی. دومیــن کنگــره بیــن المللــی ســازه،معماری و توســعه شــهری.
مرکز تحقیقات و تعلیمات حفاظت فنی و بهداشت کار. (۱۳۹۶). شناسایی خطرات و ارزیابی ریسک برای مسئولین کارگاه ها. وزارت تعاون،کار و رفاه اجتماعی.
مستخدمین حسینی, ح. (۱۳۹۴). مقدمه ای بر روش تحقیق در علوم انسانی. ماهنامه اجتماعی، اقتصادی، علمی و فرهنگی کار و جامعه, ۱۸۷.
منصورزاده, ش., کرمی , ه., و دانش, م. (۱۳۹۵). بررسی استقرار سیستم مدیریت بهداشت ، ایمنی و محیط زیست (HSE) در کارگاه های برق و الکترونیک مراکز آموزشی. نخستین کنفرانس ملی تحقیقات بین رشته ای در مهندسی کامپیوتر، برق، مکانیک و مکاترونیک.
مهرگان, م. (1383). پژوهش عملیاتی پیشرفته. انتشارات کتاب دانشگاهی، چاپ اول.
نمازی, م., و صادقی فرد, ن. (۱۳۸۱). آشنایی با نیازمندی های سیستم مدیریت بهداشت شغلی و ایمنی و راهنمای استقرار یک سیستم OHوS در سازمان. تهران: مشاورین کیفیت گرا.
یاراحمدی, ر., شاه کوهی , ف., طاهری, ف., و مریدی, پ. (۱۳۹۴). اولویتبندی شاخصهای مدیریت بهداشت و ایمنی شغلی در صنعت ساخت و ساز مبتنی بر تصمیمگیری چند معیاره. دو ماه نامه سلامت کار ایران, ۱۲(۶).
ویژه نامة رشد آموزش فنی وحرفه ای و کاردانش. (1397). جــــــداول مواد درسی و ساعات هفتگی دروس رشته های فنی وحرفه ای و کاردانش. ویژه نامة رشد آموزش فنی وحرفه ای و کاردانش.
 ببی, ا. (۱۳۸۸). روشهای تحقیق در علوم اجتماعی (نظری - عملی). (ر. فاضل, مترجم) تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت).
جانفرسا, م., و مومن‌, م. (۱۳۷۶). استانداردهای سیستم مدیریت زیست محیطی‌] ISO 14000ایزو 14000] فرانسوی‌] ISO 9000ایزو ]9000. تهران: تهران‌: اخوان‌.
جمالی ثانی, م., و بضاعتی, س. (۱۳۹۶). عنوان: شناسایی، ارزیابی و الویت بندی ریسکهایHSE در ساخت و ساز پروژه های عمرانی (مطالعه موردی سازمان آب منطقه ای خراسان رضوی ). نخستین کنفرانس پژوهش درمهندسی عمران، معماری و علوم زمین.
خاکی, غ. (۱۳۹۶). روش تحقیق (با رویکرد پایان نامه نویسی). تهران: فوژان. doi:978-600-93621-0-3
سکاران, ا. (۱۳۸۶). روشهای تحقیق در مدیریت. (م. صائبی, و م. شیرازی , مترجم) تهران: موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه ریزی.
محمدی , م., هاشمی حبیبآبادی , ر., فضلی, ب., مرادیان, ا., و خمری , ع. (۱۳۹۶). شناسایی خطرات مرتبط با سلامت در آموزشگاه فنی حرفهای زاهدان به روش آنالیز ایمنی شغلی. مجــــله علـــوم پزشکی صدرا, ۵(۲), 68 تا57.
Aneziris, O., & Topali , E. (2015). Occupational risk of Building Construction. Papazoglou.
Awwad, R., El Souki, O., & Jabbour, M. (2016). Construction safety practices and challenges in a Middle Eastern developing country. Safety Science, 83, 1-11.
Banning, E. (2002). Archaeological survey. New York ; London: Kluwer Academic/Plenum Publishers.
Barkhordari , A., Shirazi , J., & Halvani , G. (2013). Identification of Hazardous and Risk Assessment of Tunneling Process Using JSA Method in the Dam & Power plant site. Toloo-e-behdasht, 11(3).
Behm, M. (2005). Linking construction fatalities to the design for construction safety concept. Safety Sience, 43(8), 589-611.
Brauer , R. (2006). safety and health for engineershoboken (Second Edition ed.). newjersey: john wiley & sons.
Cheng, E., Ryan, N., & Kelly, S. (2012). Exploring the perceived influence of safety management practices on project performance in the construction industry. Safety science, 50(2), 363-369.
Chi , C., Yang , C., & Chen , Z. (2009). In-depth accident analysis of electrical fatalities in the construction.
Cooper, M. (2000). Towards a model of safety culture. An Abridged version published in safety science, 36, 111-136. Retrieved from http://behavioral-safety.com / Articles / towards Amodel of safety - culture /.
Danielsena, D., Torpa, O., & Lohne, J. (2017). HSE in civil engineering programs and industry expectations. Procedia Engineering, 196, 327 – 334.
Dicicco-Bloom B, C. B. (2006). The qualitative research interview. Medical education , 40(4), 21-314.
Fang, D., Xie, X., & Li, H. (2004). Factors analysis-based studies on construction workplace safety management in China. International Journal of Project Management, 22(1), 43-49.
Fung , I., Lo, T., & Tung, K. (2012). "Towards a Better Reliability of Risk Assessment: Development of a Qualitative and Quantitative Risk Evaluation Model (Q2REM) for Different Trades of Construction Works in Hong Kong. Accident Analysis and Prevention, 48, 167–184.
Ghaljahi, M., & Namrudi, S. (2017). Identification and Assessment of Risks in a Flour Factory using Failure Modes and Effects Analysis and Job Safety Analysis in Golestan Province. Journal of Health Research in Community, 3(3).
Gillham, B. (2000). The Research Interview. London: Rautledge.
Harris , J., & Richard, S. (2012 May). Machine Safety: New & Updated Consensus Standards. Prof Saf, 57(5), 50-57.
Haslam, R., & Hide, S. (2005). “contributing factors in construction accidents”. Ap Ergonomics(36).
Hughes, P., & Ferrett, E. (2012). Introduction to health and safety in construction. Routledge.
Hundson, P. (2001). Safety management and safety culture. The long and winding Road as presented to CASA.
Jing , H. (2009: IEEE). Fire Risk Evaluation of Subway.
Kearney , M. (2007). Going deeper versus wider in qualitative sampling. Journal of Obstetric, Gynecologic, & Neonatal Nursing, 36(4), 299.
Kyriakidis , M., Hirsch , R., & Majumdar , A. (2012). Metro railway safety: An analysis of accident precursors. Safety Science, 50(7), 1535-48.
Laryea, S., & Mensah, S. (2010). Health and safety on construction sites in Ghana. The Construction, Building and Real Estate Research Conference of.
Martínez-Salgado , C. (2012). Sampling in qualitative research: basic principles and some controversies. Ciência & Saúde Coletiva, 17(3), 613-9.
Nahavandi , N., Hemmatjou , R., & Moshiri , B. (2015). The construction projects HSE performance evaluation considering the effect of external factors using Choquet integral, case study (an Iranian power plant construction company). Journal of Industrial and Systems Engineering, 8(1), 21 - 41.
Ning, X., Qi, J., & Wu, C. (2018). A quantitative safety risk assessment model for construction site layout planning. Safety Science, 104, 246-259.
Poursoleiman , M., Kazemi Moghadam, V., & Derakhshanjazar, M. (2015). The effect of Health, Safety and Environment Management System (HSEMS) on the improvement of safety performance indices in Urea and Ammonia Kermanshah Petrochemical Company. Health Saf Work, 5(3), 75-84.
Radu , L. (2009). Qualitative, Semi-Quantitative And, Quantitative Methods For Risk Assessment: Case Of The Financial Audit. Analele Stiintifice ale Universitatii, 56, 643-57.
Rozenfeld, O., Sacks, R., Rosenfeld, Y., & Baum, H. (2010). Construction Job Safety Analysis. Safety Science, 48(4), 491-498.
Schulte , P., Stephenson , C., Okun , A., & Palassis, J. (2007). Integrating occupational safety and health information into vocational and technical education and other using job safety analysis environmental science and technology. American Journal of Public Health, 95(3), 77-87.
Sivakarthigeyan , J., Dheenathayalan , T., Srinivasan , P., Visagavel , K., & Sakthivel , D. (2016). Occupational health and safety management in power plant construction. Advances in Natural and Applied Sciences, 10(9), 6-62.
Sunindijo, R., & Zhoe, P. (2012). Political Skill for developing construction safety climate. Journal of Engineering And Management.
Vitharana, V., Subashi De Silva , G., & De Silva, S. (2015). Health Hazards, Risk and Safety Practices in Construction Sites – A Review Study. ENGINEER, XLVIII(3), 35-44.
Wang , L. (2004). Hazards Identification Model for Rail Rapid Transit Accidents. Journal of Marine Science and Technology, 2(12), 78-85.
Woo , Y., & Cho, H.-H. (2016). Corrigendum to “Unions, Health and Safety Committees, and Workplace Accidents in the Korean Manufacturing Sector”. Safety and Health at Work, 7(2), 161-165.
Zeng , J., Phan Chi, A., & Yoshiki, M. (2014). The impact of hard and soft quality management on quality and innovation performance: An empirical study. Production economics, 216-226.
Zhang, Y., Shao, W., Zhang, M., Li, H., Yin, S., & Xu, Y. (2026). Analysis 320 coal mine accidents using structural equation modeling with unsafe conditions of the rules and regulations as exogenous variables. Accident Analysis & Prevention, 92, 189-201.